چاپ کتاب در ایران (پارت دوم)

در پارت اول این مقاله به تاریخچه چاپ کتاب در ایران پرداختیم و فرایند چاپ را در ایران به صورت تیتروار بررسی نمودیم. در این مقاله به شرح بیشتر این مراحل می پردازیم تا به طور کامل با این فرایند آشنا شویم.

مذاکره و قرارداد

قدم بعدی در چاپ کتاب پس از آماده سازی فایل آن مذاکره با انتشارات و عقد قرارداد می باشد. در واقع پس از آماده نمودن فایل نهایی کتاب، نویسنده لازم است کتاب خود را به انتشاراتی ها معرفی نماید تا آن ها در صورت تمایل اقدام به چاپ آن نمایند. قرارداد هایی که مابین ناشر و نویسنده عقد می گردد به گونه های متفاوتی می باشد که پرکاربرد ترین آن ها عبارتند از:

1. حق تالیف: در این قرارداد درصدی از فروش کتاب طبق توافق با نویسنده به صاحب اثر پرداخت می شود.
2. خرید امتیاز اثر: در این قرارداد کلیه حقوق مادی و معنوی اثر به انتشارات واگذار می گردد.
3. واگذاری چاپ اول: در این قرارداد نویسنده امتیاز چاپ اول کتاب خود را به انتشارات واگذار می نماید.
4. چاپ بر اساس سفارش: در این قرارداد تمام امتیازات کتاب در اختیار صاحب اثر باقی می ماند.

دریافت شابک

• شابک یک کد 10 یا 13 رقمی می باشد که به هر کتاب اختصاص داده می شود.
• این کد مانند کد ملی افراد منحصر به فرد می باشد و هر کتاب دارای یک کد اختصاصی خواهد بود.
• این کدها توسط خانه کتاب در اختیار انتشاراتی ها قرار می گیرند.
• ناشران به هر کتابی که تصمیم  چاپ آن را داشته باشند یک کد شابک اختصاص می دهند.
• سپس انتشاراتی ها اطلاعات مربوط به شابک را به خانه کتاب ارسال می نمایند.
• کد شابک در گذشته یک عدد ده رقمی بوده است.
• این کد از سال 2007 به بعد به اعداد 13 رقمی تبدیل شد تا ظرفیت بیشتری برای چاپ کتاب ایجاد گردد.

دریافت فیپا

فیپا مخفف عبارت “فهرست نویسی پیش از انتشار” می باشد و همان اطلاعاتی می باشد که در صفحه پشت عنوان درج می گردد. این اطلاعات توسط اداره کل پردازش و سازماندهی سازمان اسناد و کتابخانه ملی به کتاب ها داده می شود. لذا جهت اخذ فیپا لازم است از طریق این سازمان اقدام شود. مراحل دریافت این اطلاعات بدین شکل می باشد که ابتدا کتاب به همراه اطلاعات لازمه به کتابخانه ملی ارسال می گردد. این فرایند حدود 10 روز به طول می کشد و نهایتا فیپا توسط این سازمان صادر می گردد.

دریافت مجوز ارشاد

جهت چاپ کتاب در ایران دریافت تمام مجوز ها لازم می باشد اما یکی از مهم ترین این مجوز ها مجوزی می باشد که توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی صادر می گردد. در این مرحله کتاب به همراه مجوز های اخذ شده و طرح جلد به این وزارتخانه ارسال می شود. این فرایند با توجه به محتوای کتاب بین یک هفته تا چند ماه زمان می برد. عموما کتاب های درسی و دانشگاهی در زمان کوتاهی این مجوز را اخذ می نمایند. اما کتاب های شعر، داستان و ادبی عموما زمان بیشتری می طلبند و حتی گاهی لازم است کتاب با تغییراتی همراه شود تا این مجوز را دریافت نماید و فرایند چاپ آن آغاز گردد.

چاپ و صحافی

پس از دریافت مجوز های فوق طرح جلد کتاب توسط انتشارات تکمیل می گردد و همراه کتاب جهت چاپ به چاپخانه ارسال می شود. در این مرحله غالبا برای چاپ‌ با تیراژ بالا از چاپ افست استفاده می شود و کتاب های با تیراژ پایین توسط چاپ دیجیتال انجام می گیرند. نهایتا گتاب در چاپخانه به چاپ می رسد و فرایند صحافی آن آغاز می شود. چاپ این مصحول عموما همانند چاپ مجله و یا چاپ کاتالوگ از سرعت بالایی برخوردار می باشد. در صحافی کتاب مراحل زیر انجام می گیرند:

1. برش
2. چسب زنی
3. چسباندن جلد
4. و ..

ارسال کتاب به وزارت ارشاد

• پس از چاپ لازم است 10 جلد از کتاب به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ارسال گردد.
• همچنین پس از تایید کتاب توسط وزارت ارشاد فرایند چاپ به اتمام می رسد.

سایز کتاب

با توجه به انواع قطع هایی که موجود می باشد تنوع در این زمینه بسیار بالا می باشد. در مقاله ای با عنوان انواع قطع کتاب به معرفی این سایز ها پرداختیم. در اینجا تنها اشاره ای به سایز هایی از کتاب که چاپ آن ها مرسوم تر و به صرفه تر می باشند می نماییم:

1. سایز رقعی A5 (مناسب کتاب های عمومی و ادبی)
2. سایز وزیری B5 (مناسب کتاب های دانشگاهی و تخصصی)
3. سایز رحلی A4 (مورد استفاده کتاب های کمک درسی)
4. و …

چاپ کتاب ترجمه

چاپ کتاب های ترجمه شده نیز در ایران بسیار رواج دارد و بسیاری از مترجمان در این زمینه فعالیت می نمایند. در واقع چاپ این کتاب ها در ایران تفاوت چندانی با کتاب های تالیفی ندارد و شامل تمام مراحلی که در این مقالات ذکر گردید می شوند. اما در سایر کشور ها به دلیل پیروی از قانون کپی رایت مترجم لازم است اجازه ترجمه و انتشار کتاب را از نویسنده دریافت نماید. این اجازه قالبا در ازای دریافت مبلغی توسط نویسنده به مترجم داده می شود. کتاب های ترجمه شده در ایران نیز بسیار پر طرفدار می باشند و برخی از آن ها که توسط نویسندگان مطرحی نوشته شده اند به کرات چاپ مجدد می شوند و از فروش خوبی برخوردار می باشند.

دلیل چاپ کتاب

یکی از دغدغه های بسیاری از افراد در کشور اعم از دانشجویان، اساتید و … چاپ کتاب می باشد. در واقع نویسندگی مورد علاقه بسیاری از مردم می باشد و اغلب اقدام به نوشتن دست نوشته می نمایند. از داستان های کوتاه تا رمان های طولانی، از تالیف و گرد آوری کتاب های درسی و کمک درسی تا ترجمه کتاب های دانشگاهی و تخصصی همگی مورد استقبال قرار می گیرند و اکثر افراد جامعه در هر زمینه فعالیتی که باشند علاقه مندند تا اثری از خود به جای بگذاند، که نام آن ها در آن درج شده باشد. بسیاری چاپ کتاب را به منزله اعتبار می دانند و با اقدام به این کار امیدوارند اعتبار خود را در زمینه فعالیت خود افزایش دهند.