امروزه صنعت چاپ در عرصه های مختلفی از زندگی بشر بکار می رود. شما هیچ وسیله ای را نمی یابید که چیزی روی آن حکاکی نشده باشد. استفاده از صنعت چاپ در تبلیغات از هدایای تبلیغاتی گرفته تا استفاده از آن در معرفی محصولات همچون چاپ بروشور و … همه و همه مدیون صنعت چاپ می باشد. این تکثیر باید از فرم اصلی پیروی نماید و آن را بدون کوچکترین کم و کاستی ای منتشر نماید. این صنعت قبل از اختراع کاغذ نیز وجود داشته است و مهر هایی که در گذشته ساخته می شدند و بر روی سطوح مختلف نقشی را تصویر می کردند نمونه ای از اولین چاپ هایی می باشند که به دست بشر انجام شده است. صنعت فوق الذکر با گذر زمان متحول گردید. به گونه ای که از دو پدیده در قرن های یازدهم و پانزدهم میلادی به عنوان نقاط اوج این صنعت یاد می نمایند. در ادامه به شکل گیری و گسترش این صنعت در مناطق زیر می پردازیم و تاثیر آن را در مطبوعات بازگو می نماییم.
- چین
- خاورمیانه
- اروپا
- مطبوعات
چین
در قرن یازدهم شاهد اختراع روشی برای این صنعت در چین می باشیم. چینیان با چاپ بر روی کاغذ تحولی در این صنعت به وجود آوردند تا اختراع چاپ را به نام خود ثبت نمایند. اگرچه پیش از آن نیز روش های برای تصوی نمودن بر روی سطوحی غیر از کاغذ وجود داشته است. اما روش چینیان در این زمان یک روش کامل و اصولی برای چاپ بر روی کاغذ به حساب می آمد. چندین قرن پس از آن یوهانس گوتنبرگ انقلابی در این صنعت با اختراع ماشین چاپ به وجود آورد. اگرچه گوتنبرگ این صنعت را اختراع نکرده بود اما به دلیل اختراع ماشین چاپ از وی به عنوان پدر صنعت چاپ یاد می شود.
اختراع گوتنبرگ نقش عمده ای در انقلاب رنسانس ایفا نمود. به گونه ای که با نشر اطلاعات و دانش به صورت گسترده زمینه ای فراهم آورد تا اروپا به فصل تازه ای قدم بگذارد که به دوران اقتصاد مدرن شهرت دارد. این پدیده کمک نمود تا در اروپا دنیای خلق شود که بعد ها به دنیای مدرن معروف گردد.
چاپ چوبی
- قدیمی ترین شیوه چاپی که در شرق آسیا و در چین مورد استفاده بوده است چاپ چوبی می باشد.
- در این روش از قطعات یا قالب های چوبی برای درج تصویر بر روی سطوح مسطح استفاده می نمودند.
- این روش در قرن دوم و سوم میلادی رواج داشته است.
- در قرن یازدهم برای اولین بار از این روش برای چاپ بر روی کاغذ استفاده نمودند.
- از این شیوه چاپی همچنین بر روی پارچه استفاده می نمودند.
- پارچه تا قبل از اختراع کاغذ یکی از بهترین زمینه های چاپ به حساب می آمد.
چاپ در شرق آسیا ظهور کرد و در این سرزمین رشد نمود بطوری که اولین کتاب چاپی در جهان توسط چینیان به نام الماس سوترا منتشر شده است. این کتاب امروز در بریتانیا نگهداری می شود. این روش پس از گسترش در چین با گذر زمان به ژاپن و کره نیز راه یافت. ویتنام، ایران و روسیه دیگر کشور هایی بودند که این شیوه چاپی را فرا گرفتند و از آن برای چاپ کتاب و دست نوشته های علما و دانشمندان استفاده نمودند. ایران و دنیای اسلام معبری برای راه یابی این صنعت به اروپا بودند. از این روش برای انتشار بیش از ۱۴۰۰ مورد دست نوشته و کارت های بازی در اروپا استفاده شد.
خاورمیانه
این شیوه با تغییراتی در خاورمیانه و کشورهای عرب زبان رواج یافت. شواهد تاریخی ای وجود دارد که نشان می دهد در این شیوه به جای قطعات چوبی از قطعات سربی و یا قلعی در خاورمیانه استفاده می شده است. کتاب های زیادی در آن سال ها در ایران و سایر کشور های اسلامی منتشر گردید. با این حال اعراب هیچ گاه حاضر به چاپ قرآن با این روش نشدند. زیرا مراجع و علمای اسلامی بنابر محدودیت هایی که وجود داشت مانع این کار بوده اند.
چاپ اروپا
- چاپ چوبی در اروپا نیز رواج خوبی داشت به طوری که اوراق زیادی در آن سال ها منتشر شدند.
- با این حال اروپاییان به دنبال روشی بودند که سرعت این صنعت را افزایش دهد.
- از این رو گوتنبرگ اقدام به ساخت ماشینی نمود تا این مشکل را حل نماید.
- پس از این اختراع، صنعت چاپ در اروپا وارد مرحله ای تازه گردید.
- سرعت بالاتر و کیفیت بهتر باعث رواج این ماشین در اغلب کشور های اروپایی گردید.
- سال ها بعد برای تکثیر اعلامیه و فراخان از این شیوه استفاده گردید تا انقلاب رنسانس رقم بخورد.
چاپ بر روی کاغذ با گذر زمان در چین و کشور های آسیایی نیز بسیار رواج یافت. به طور نمونه اسکناس در چین یکی از مهم ترین اقدامات چاپی در تاریخ می باشد که تحولی در اقتصاد جهانی به وجود آورد. اسکناس پس از چین در سایر کشور ها نیز رواج یافت و با گذر زمان پول های کاغذی جایگزینی برای سکه ها و پول های ضربی شدند.
مطبوعات
چاپ متحرک که با استفاده از حروف متحرک توسط ماشین گوتنبرگ انجام می گرفت بستری مناسب برای مطبوعات نیز فراهم آورد. گوتنبرگ با به کارگیری ایده های خلاقانه سیستمی را طراحی نموده بود که با کمترین ایرادی کار چاپ را به انجام می رساند. سرعت بالای تکثیر در روش های نوین باعث توسعه مطبوعات نیز گردید به طوری که خبرنامه های روزانه، هفتگی و ماهنامه در اقسی نقاط اروپا و پس از آن در سرتاسر جهان شکل گرفتند. بسیاری از اختراع گوتنبرگ به عنوان بزرگترین اختراع هزاره دوم یاد می نمایند.
- سال ها بعد ماشین دیگری به نام روتاری توسط ریچارد مارچ هویی اختراع گردید.
- این ماشین یک چاپگر دوار بود که از آن برای تکثیر بر روی رول های طولانی کاغذ استفاده می گردید.
- این تکنولوژی توسط ویلیام بولاک بهبود بخشیده شد.
- به طوری که ماشین روتاری با سرعت و کیفیت بهتری بر روی کاغذ را به انجام می رساند.
- زیرا چاپ رول کاغذ سرعت بسیار بالاتری نسبت به کاغذ های ورقه ای داشت.
- از این رو بسیار مناسب تر برای تکثیر در ثیراژ انبوه به حساب می آمد.
صنعت چاپ بدون کوچکترین تردیدی یکی از مهم ترین صنایعی می باشد که بشر به آن دست یافته است و گذر زمان باعث شده این صنعت در جایگاهی قرار گیرد که حذف آن از چرخه زندگی غیر ممکن باشد. بدین ترتیب اهمیت بالای این صنعت باعث به وجود آمدن روش ها و شیوه های تازه ای گردیده است و منجر به ساخت دستگاه های مدرن و مکانیزه ای شده است که سرعت و کیفیت انتشار را چندین برابر نموده اند.
